اختلال چند شخصیتی: یک نگاه جامع به DID
ااختلالات روانی و پیامد های ان
ختلال چند شخصیتی یا اختلال هویت تجزیهای (Dissociative Identity Disorder – DID) یکی از پیچیدهترین و بحثبرانگیزترین اختلالات روانی است. این اختلال که قبلاً به عنوان «اختلال چند شخصیتی» شناخته میشد، شامل وجود دو یا چند هویت یا شخصیت مجزا در یک فرد است که هر کدام از این شخصیتها میتوانند به طور مستقل افکار، احساسات و رفتارهای مختلفی داشته باشند. در این مقاله، به بررسی جامع این اختلال، علل، علائم، تشخیص و روشهای درمان آن پرداخته میشود.
۱٫اختلالات روانی و پیامد های ان/ تعریف و ویژگیهای اختلال چند شخصیتی
اختلال هویت تجزیهای یک اختلال روانی نادر اما شدید است که در آن یک فرد بیش از یک هویت یا شخصیت متمایز دارد. هر کدام از این شخصیتها ممکن است نام، سن، جنسیت، و حتی حافظههای خاص خود را داشته باشند. این شخصیتها به طور متناوب بر رفتار و افکار فرد تسلط پیدا میکنند و این تغییرات ممکن است ناگهانی و غیرقابل پیشبینی باشند.
هر یک از این شخصیتها یا «هویتها» ممکن است به نوعی از خودآگاهی و حافظه جداگانهای برخوردار باشند که باعث میشود فرد قادر به یادآوری تجربههای قبلی خود در حالی که تحت تأثیر یکی از شخصیتهای دیگر قرار دارد، نباشد. به عبارت دیگر، وقتی یکی از شخصیتها فعال است، دیگر شخصیتها ممکن است هیچ اطلاعی از آنچه در حال وقوع است، نداشته باشند.
۲٫اختلالات روانی و پیامد های ان/ علائم اختلال هویت تجزیهای
۲٫۱٫ وجود هویتهای مختلف:
اصلیترین علامت این اختلال، وجود دو یا چند هویت یا شخصیت متمایز در یک فرد است. این هویتها ممکن است در طول زمان تغییر کنند و هر یک از آنها میتواند نقش خاصی در زندگی فرد ایفا کند. به عنوان مثال، یک هویت ممکن است یک فرد بالغ و مسئول باشد، در حالی که هویت دیگر ممکن است یک کودک بیگناه باشد.
۲٫۲٫ فراموشی تجزیهای:
افراد مبتلا به DID اغلب دچار فراموشیهای طولانیمدت میشوند که به عنوان «فراموشی تجزیهای» شناخته میشود. این نوع فراموشی شامل از دست دادن حافظه درباره اطلاعات مهم شخصی است که معمولاً با فراموشیهای معمولی تفاوت دارد و اغلب به تجربههای تروماتیک مرتبط است.
۲٫۳٫ تغییرات در رفتار و شناخت:
این اختلال میتواند منجر به تغییرات عمده در رفتار، تفکر، و حتی ترجیحات فرد شود. هر هویت ممکن است ویژگیها و رفتارهای منحصر به فردی داشته باشد که به طور قابل توجهی با دیگر هویتها تفاوت دارد. این تغییرات میتواند شامل تغییرات در صدا، لحن صحبت، زبان بدن، و حتی سبک لباس پوشیدن باشد.
۲٫۴٫ تجربههای تجزیهای:
افراد مبتلا به DID ممکن است احساس کنند که از بدن یا اعمال خود جدا شدهاند، یا اینکه به صورت یک ناظر بیرونی به خودشان نگاه میکنند. این تجربهها میتواند به صورت مکرر رخ دهد و باعث شود که فرد احساس کند که از واقعیت جدا شده است.
۲٫۵٫ اضطراب و افسردگی:
افراد مبتلا به DID معمولاً از اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی نیز رنج میبرند. این مشکلات میتوانند ناشی از تجربههای تروماتیک باشند که به بروز این اختلال منجر شدهاند.
۳٫ اختلالات روانی و پیامد های ان/علل و عوامل خطر DID
اختلال هویت تجزیهای اغلب به تجربههای تروماتیک و شدید در دوران کودکی مرتبط است. این تجربهها میتواند شامل سوءاستفادههای جسمی، جنسی یا عاطفی باشد. هنگامی که کودکان در معرض ترومای شدید قرار میگیرند، ممکن است به عنوان یک مکانیزم دفاعی برای کنار آمدن با درد و ترس، به تجزیه ذهنی روی آورند. این تجزیه میتواند به شکلگیری هویتهای متعدد منجر شود.
۳٫۱٫ تجربههای تروماتیک:
بیشتر افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، در کودکی تجربههای تروماتیک شدیدی داشتهاند. این تجربهها معمولاً شامل سوءاستفادههای جسمی، جنسی یا روانی است که کودک قادر به مقابله با آنها نیست. در پاسخ به این ترومای شدید، ذهن کودک به طور ناخودآگاه هویتهای مختلفی را برای محافظت از خود ایجاد میکند.
۳٫۲٫ عوامل ژنتیکی و زیستی:
هرچند تجربههای تروماتیک نقش مهمی در بروز این اختلال دارند، اما عوامل ژنتیکی و زیستی نیز میتوانند مؤثر باشند. برخی پژوهشها نشان دادهاند که افراد با سابقه خانوادگی اختلالات تجزیهای یا سایر اختلالات روانی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به DID هستند.
۳٫۳٫ عوامل محیطی:
عوامل محیطی نیز میتوانند نقش مهمی در بروز این اختلال ایفا کنند. این عوامل ممکن است شامل عدم پشتیبانی اجتماعی، فقدان مراقبتهای والدینی مناسب، یا زندگی در محیطهایی با سطح بالای استرس و ترس باشد.
۴٫ اختلالات روانی و پیامد های ان/تشخیص اختلال هویت تجزیهای
تشخیص DID فرآیندی پیچیده و زمانبر است که نیاز به بررسی دقیق تاریخچه فرد، ارزیابی علائم و مشاهدات بالینی دارد. پزشکان و روانشناسان معمولاً با استفاده از مصاحبههای بالینی ساختارمند و پرسشنامههای خاص برای ارزیابی علائم تجزیهای و هویتهای مختلف، به تشخیص این اختلال میپردازند.
۴٫۱٫ مصاحبه بالینی:
در مصاحبه بالینی، روانشناس یا روانپزشک به بررسی تاریخچه شخصی و خانوادگی بیمار، تجربههای تروماتیک، و علائم فعلی میپردازد. این مصاحبهها معمولاً چندین جلسه طول میکشد و هدف آنها شناسایی هویتهای مختلف و بررسی نحوه تأثیر آنها بر زندگی بیمار است.
۴٫۲٫ استفاده از پرسشنامهها و آزمونها:
پرسشنامهها و آزمونهای استانداردی مانند «پرسشنامه تجربههای تجزیهای» (Dissociative Experiences Scale – DES) نیز برای ارزیابی شدت و نوع علائم تجزیهای استفاده میشوند. این ابزارها به متخصصان کمک میکنند تا دیدگاه دقیقی از وضعیت بیمار به دست آورند.
۵٫ اختلالات روانی و پیامد های ان/درمان اختلال هویت تجزیهای
درمان DID فرآیندی طولانی و پیچیده است که نیاز به همکاری نزدیک بیمار و درمانگر دارد. هدف اصلی درمان، یکپارچهسازی هویتهای مختلف و کاهش علائم تجزیهای است. روشهای درمانی شامل رواندرمانی، دارودرمانی، و روشهای تکمیلی مختلف است.
۵٫۱٫ رواندرمانی (تراپی):
رواندرمانی، به ویژه درمانهای روانپویشی و شناختی-رفتاری، اساسیترین روش درمانی برای DID محسوب میشود. هدف از رواندرمانی کمک به بیمار در فهم و یکپارچهسازی هویتهای مختلف و پردازش تجربههای تروماتیک است. جلسات درمانی میتواند شامل تکنیکهای مختلفی مانند هیپنوتیزم، درمان با EMDR (حساسیتزدایی و پردازش مجدد از طریق حرکات چشم)، و درمان شناختی-رفتاری باشد.
۵٫۲٫ اختلالات روانی و پیامد های ان/دارودرمانی:
هرچند داروها به طور مستقیم برای درمان DID تجویز نمیشوند، اما ممکن است برای مدیریت علائم مرتبط مانند اضطراب، افسردگی یا اختلالات خواب مورد استفاده قرار گیرند. داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب، و تثبیتکنندههای خلقی میتوانند در این زمینه مؤثر باشند.
۵٫۳٫ اختلالات روانی و پیامد های ان/حمایت اجتماعی:
حمایت از سوی خانواده و دوستان نیز نقش مهمی در بهبودی فرد دارد. ایجاد یک محیط امن و پایدار که فرد احساس حمایت و درک کند، میتواند به کاهش علائم و افزایش اثربخشی درمان کمک کند.
۵٫۴٫ اختلالات روانی و پیامد های ان/مداخلات توانبخشی:
برخی از افراد مبتلا به DID ممکن است به مداخلات توانبخشی نیاز داشته باشند تا بتوانند به زندگی روزمره خود بازگردند. این مداخلات میتواند شامل آموزش مهارتهای زندگی، مشاوره شغلی، و حمایت اجتماعی باشد.
اختلالات روانی و پیامد های ان/نتیجهگیری
اختلال هویت تجزیهای یکی از پیچیدهترین و چالشبرانگیزترین اختلالات روانی است که معمولاً به تجربههای تروماتیک شدید در دوران کودکی مرتبط است. تشخیص این اختلال نیاز به بررسی دقیق و جامع دارد و درمان آن نیز فرآیندی طولانی و چندوجهی است. با این حال، با حمایت مناسب و درمانهای موثر، افراد مبتلا به DID میتوانند بهبودی قابل توجهی را تجربه کنند و به یک زندگی پایدار و معنادار دست یابند.
۴o